-
23924 -
270163 -
89454 -
92776
523847 plików
117462,02 GB
Układ Słoneczny składa się nie tylko z dużych planet, księżyców czy Słońca. Wiemy bowiem o istnieniu tysięcy mniejszych obiektów takich jak planetoidy. Czym jest planetoida? Jest to małe ciało które nie jest żadną z planet, Słońcem ani księżycem. Zauważmy, że ta definicja obejmuje również komety - i słusznie. Kometa jest szczególnym przypadkiem planetoidy - szczególnym, ponieważ zbliżyła się do Słońca. Planetoidami są także meteory - jednak zwyczajowo nazwę taką otrzymuje tylko ciało które spadnie na Ziemię.
Zasadniczo planetoidy położone są w dwóch głównych pasach - pomiędzy orbitą Jowisza i Marsa oraz w tak zwanym pasie Kuipera Otwórz słowniczekPas Kuipera - (po angielsku: Kuiper Belt) - to obszar Układu Słonecznego oddalony o 30 do 50 j.a. od Słońca (czyli poza orbitą Neptuna). W skład Pasa Kuipera wchodzi mnóstwo niewielkich ciał niebieskich - chociaż zdarzają się też większe jak Pluton czy Charon. Nazwa tego obiektu wzięła się od nazwiska Gerarda Kuipera, amerykańskiego astronoma który w roku 1950 przewidział istnienie tego pasa. Czasem można spotkać się także z nazwą: Pas Edgewortha-Kuipera co ma uwypuklać wkład irlandzkiego astronoma, ekonomisty i inżyniera o nazwisku Kenneth Essex Edgeworth, który zastanawiał się nad istnieniem pasa złożonego z małych lodowych obiektów za pasem Neptuna. I to już 10 lat przed Kuiperem. , który znajduje się poza orbitą Neptuna. Część planetoid jednak utworzyła się w wiekszej odległości od Słońca, przez co mają inną budowę wewnętrzną - i to są właśnie komety. Dlatego też opisałem je w oddzielnym dziale {Komety}.
Średnio planetoidy mają kilka kilometrów średnicy, lecz zdarzają się wyjątki. W samym pasie pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza znajduje się ponad dwieście planetoid o rozmiarach przekraczających sto kilometrów. Gdy w 1801 roku odkryto pierwszą planetoidę - Ceres - myślano że jest to planeta. Gdy jednak udało się zaobserwować wiele innych (Pallas, Juno, Westa) zorientowano się że nie mogą to być planety. Wracając do Ceresa - jest to największa z wszystkich planetoid, ma średnicę wynoszącą 933 kilometry i skupia w sobie 1/3 masy wszystkich planetoid razem wziętych.
budowa planetoid
Obecnie niewiele wiadomo na temat budowy wewnętrznej planetoid. Naukowcy starają się pogłębić swą wiedzę zasadniczo w dwa sposoby: poprzez ich obserwacje oraz poprzez badanie meteorów które spadły na Ziemię. Jeżeli chodzi o obserwacje, to zadanie jest bardzo trudne ponieważ planetoidy są bardzo małe i znajdują się daleko od Ziemi. Dlatego nawet najlepsze teleskopy nie dadzą nam odpowiedzi na wszystkie pytania nurtujące astronomów. Badanie meteorów znalezionych na Ziemi też nie jest łatwe z powodu małej ilości materiału.
Planetoidy dzielimy na dwa rodzaje - typu C oraz typu S. Planetoidy typu C bogate są w węgiel i krzemiany (są ciemne - albedo wyraźnie poniżej 10%), zaś planetoidy typu S zawierają więcej metali i minerałów (są jaśniejsze - albedo powyżej 10, czasem nawet powyżej 20%, lekko czerwonawe zabarwienie). Istnieje także grupa planetoid (około 10%) nie zaliczanych do żadnej z tych grup.
o meteorach i meteorytach słów kilka
Wiele planetoid często zbliża się do Ziemi i wtedy możemy nazwać je meteoroidami. Jeśli taki obiekt wejdzie do atmosfery, to zyskuje miano meteoru. Jednak w większości są to bardzo małe obiekty które spalają się całkowicie w atmosferze. Tylko największe z nich są w stanie spaść na powierzchnię Ziemi - wtedy nazywamy je meteorytami (wyglądają jak spadające gwiazdy). Widać więc, że w sumie ten sam obiekt może zyskać trzy nazwy - w zależności od tego czy wejdzie w atmosferę oraz czy spadnie na Ziemię.
Czasem w mediach można usłyszeć informacje o tak zwanych deszczach meteorów - niezwykle widowiskowych i ciekawych zjawiskach. Otóż często małe meteory poruszają się całym strumieniem - np. jako pozostałość po przelocie komety. Kiedy Ziemia wejdzie w taki strumień, mamy do czynienia z rojem meteorów. Jeżeli ten rój jest wyjątkowo duży, wtedy mówimy właśnie o deszczu meteorów.
Przykładem takiego roju meteorów mogą być Perseidy. Są to meteory pochodzące z komety Swifta-Tuttle'a, a najlepiej jest je obserwować co roku około 10 - 11 sierpnia. Obserwatorom wydaje się, że wylatują one z jednego punktu na niebie - jest to radiant roju. Dla perseid radiant leży w gwiazdozbiorze Perseusza i stąd ich nazwa. Często także mówi się na nie łzami św. Wawrzyńca ponieważ 10 sierpnia jest dniem tego świętego.
Do innych rojów meteorów zaliczyć można Ursydy, Orionidy czy Leonidy.
budowa meteorów
Jak już wspomniałem, nie istnieje żadna wyraźna granica pomiędzy meteorami a planetoidami. Dlatego też w ich budowie wewnętrzej widoczne są oczywiste podobieństwa. Zasadniczo wśród meteorów znalezionych na Ziemi widoczne są trzy typy: kamienne, żelazne i żelazno-kamienne. Meteory kamienne mają budowę podobną do planetoid typu C (dużo krzemianów). Meteoryty żelazno-kamienne są zaś podobne do planetoid typu S. Meteoryty żelazne zawierają nikiel oraz kobalt.
Duża część meteorytów kamiennych to chondryty - zawierają chondry (małe kulki krzemianowe).
pluton
Pluton został odkryty w 1930 roku przez Clyde'a Thombaugha. Wiąże się z nim ciekawa historia, bowiem przez wiele lat uznawany był przez astronomów za zwyczajną planetę. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku udało się dowiedzieć więcej o Plutonie. I zaczęły rodzić się wątpliwości, czy rzeczywiście jest on planetą, czy tylko zwyczajną planetoidą. Zdania naukowców były, oczywiście, podzielone. Na łamach tej witryny Plutona nie uznawano za planetę. Uległo to jednak zmianie. Bowiem specjaliści z Międzynarodowej Unii Astronomicznej zajęli się tym problemem. Lansowano dwa główne rozwiązania tego problemu. Część osób chciała, aby nie zmieniać statusu Plutona - czyli miałby zostać nadal dziewiątą planetą Układu Słonecznego. Drugie rozwiązanie proponowało aby uznawać go za planetoidę (z pasa Kuipera Otwórz słowniczekPas Kuipera - (po angielsku: Kuiper Belt) - to obszar Układu Słonecznego oddalony o 30 do 50 j.a. od Słońca (czyli poza orbitą Neptuna). W skład Pasa Kuipera wchodzi mnóstwo niewielkich ciał niebieskich - chociaż zdarzają się też większe jak Pluton czy Charon. Nazwa tego obiektu wzięła się od nazwiska Gerarda Kuipera, amerykańskiego astronoma który w roku 1950 przewidział istnienie tego pasa. Czasem można spotkać się także z nazwą: Pas Edgewortha-Kuipera co ma uwypuklać wkład irlandzkiego astronoma, ekonomisty i inżyniera o nazwisku Kenneth Essex Edgeworth, który zastanawiał się nad istnieniem pasa złożonego z małych lodowych obiektów za pasem Neptuna. I to już 10 lat przed Kuiperem. ). Jedynym wyróżnieniem miałoby być nadanie mu honorowego numeru 10000.
Ostatecznie wygrała pierwsza koncepcja, i zgodnie z decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej z 3 lutego 1999 roku Pluton nadal jest uznawany za planetę.
Taki stan rzeczy szybko uległ jednak zmianie. 24 sierpnia 2006 roku Pluton został usunięty z grona planet. Dlatego też znajduje się obecnie w dziale 'Planetoidy i meteory' a nie w osobnym dziale przysługującym każdej planecie.
Pluton okrąża Słońce w czasie 249 lat, a jego orbitą jest elipsa Otwórz słowniczekElipsa to figura geometryczna. Należy do tak zwanych figur stożkowych (podobnie jak okrąg, parabola lub hiperbola), czyli można ją otrzymać poprzez przecięcie płaszczyzną stożka. Charakterystyczną cechą elipsy jest to, że suma odległości dowolnego jej punktu od dwóch ognisk elipsy jest zawsze taka sama. Elipsa jest figurą o tyle ważną w astronomii, że np. planety poruszają się po orbitach właśnie eliptycznych. (o bardzo dużym mimośrodzie, wynoszącym 0,25). Tak duży mimośród Otwórz słowniczekMimośród - wielkość charakteryzująca elipsę. Mimośród pokazuje nam, w jak dużym stopniu dana elipsa jest spłaszczona. Liczbowo, jest to pierwiastek z: (a2 - b2) / a2 gdzie a i b to kolejno wielka i mała półoś elipsy, gdzie zawsze jest spełniony warunek: a > b Z podanego wzoru wynika, że mimośród zawiera się w przedziale od 0 do 1 (obustronnie otwartym, czyli bez zera i bez jedynki). Widać także, że im wartość mimośrodu bardziej zbliża się do zera, tym elipsa bardziej przypomina okrąg. Dla przykładu, planetą poruszającą się po orbicie o największym mimośrodzie jest Merkury - jego wartość wynosi 0,2. Dla Ziemi zaś jest to tylko 0,017. Zaś do niedawna uważany za planetę Pluton porusza się po orbicie o mimośrodzie wynoszącym aż 0,66 powoduje, że odległość Plutona od Słońca ulega bardzo dużym zmianom - od 29,8 do 49,6 jednostek astronomicznych. Warto tu dodać, że odległość Neptuna od Słońca wynosi 30 jednostek astronomicznych, więc czasem Pluton jest bliżej Słońca niż Neptun!
Promień (równikowy) Plutona wynosi 1140 kilometrów, czyli jest znacznie mniejszy od promienia ziemskiego Księżyca. Pomimo tak małych rozmiarów Pluton ma także swojego satelitę. Jest nim Charon, prawie dwa razy od niego mniejszy.
Co do atmosfery, to Pluton takową posiada, jednak jest ona cienka i złożona głównie z metanu. Temperatura na powierzchni tej planety wynosi 45 stopni kelwina Otwórz słowniczekKelwin - jest jednostką temperatury niezwykle rzadko używaną w codziennym życiu. Obecnie najczęściej spotkać możemy się z temperaturą wyrażoną w stopniach Celsjusza lub, na przykład w USA, Farenheita. Jednak skala temperatury Kelwina nie zostanie szybko zapomniana ponieważ jest powszechnie wykorzystywana w fizyce. Zero stopni w skali Kelwina wynosi nieco poniżej -273 stopni Celsjusza, i jest to najniższa temperatura jaka jest możliwa. Każdy stopień Kelwina jest równy stopniowi Celsjusza, czyli aby przeliczyć temperaturę wyrażoną w stopnicha Kelwina na stopnie Celsjusza wystarczy odjąć od niej 273. Więc na przykład 0 stopni Celsjusza to 273 stopnie Celsjusza, a 100 stopni Celsjusza to 373 stopni Kelwina. Ogólnie: T1 = T2 + 273 gdzie T1 to temperatura w skali Celsjusza, zaś T2 to temperatura wyrażona w skali Kelwina. (czyli około minus 228 stopni Celsjusza).
- sortuj według:
-
0 -
2 -
0 -
0
2 plików
98 KB