Apache (N'de lub Dine'é ("Ludzie")) – zespół grup etnicznych Indian Ameryki Północnej, spokrewnionych prawdopodobnie z Atabaskami, zamieszkujący rezerwaty w stanach Arizona, Nowy Meksyk i Oklahoma.

Nazwa Apacze obejmuje co najmniej osiem szczepów, spośród których najbardziej znanymi były szczepy Kiowa, Mescalero, Jicarilla i Chiricahua. Kilka z nich, w tym Chiricahua, określano jako Apaczów z White Mountain. Jeden, szczególnie dokuczliwy dla białych osadników szczep z Teksasu, nosił miano Lipan.

Znamienny był ich styl osiedlania. Kiedy budowali wickiup, zazwyczaj ustawiali je w centrum obozowiska i przeznaczali dla kobiet, dzieci i starców. Wojownicy swoje szałasy stawiali wokół obozu, tworząc niejako "mur obronny" dla całej społeczności.

Historia
Pochodzący z dalekiej północy kontynentu, a następnie wędrujący po Wielkich Równinach na południe Apacze przybyli na Południowy Zachód ok. 1500 r. n.e. i – inaczej niż spokrewnieni Nawahowie – pozostali ludem nomadów. Sami Apacze – jak większość Indian – wierzą, że na tych terenach byli "od zawsze". Ich legenda stworzenia głosi, że Wielki Stwórca Ulzen (lub Usen) wysłał na Ziemię Ga'an (Tańczącego Kruka lub Ducha Gór) jako przewodnika i nauczyciela ludzi, którzy te ziemie zamieszkiwali.

Zajmowali się wówczas łowiectwem (w tym polowaniami na bizony) i prymitywnym rolnictwem ale stali się znani przede wszystkim jako wojownicy. Nazwa Apache pochodzi z języka Zuni i znaczy wrogowie lub waleczni ludzie. Niezasłużenie zła reputacja Apaczów uwieczniona została w świecie poprzez nazwanie ich mianem paryskich rzezimieszków (apasze).

Apache zorganizowani byli w samodzielne ekonomicznie matrylinearne grupy. Po rozpoczęciu kolonizacji Ameryki przez Europejczyków wyróżnili się walkami najpierw z Hiszpanami, a następnie z Meksykanami i Amerykanami. Kulminacja walk przypadła na lata przymusowych wysiedleń (1848–1886), kiedy wodzami byli Cochise i Geronimo. Wojny Apaczów z białymi i okres koczowniczego trybu życia plemienia skończyły się z chwilą poddania się Geronima (1886). Rozpoczął się trudny okres adaptacji do nowych warunków życia w rezerwatach, dezintegracji tradycyjnych struktur i asymilacji.

Chiricahua dzisiaj

Potomkowie plemienia w większości zamieszkują rezerwat Mescalero Indian Reservation (pow. 460 tysięcy akrów), który muszą dzielić z dwoma innymi plemionami Apaczów - Mescalero i Lipan. Około stu Chiricahua'ów wciąż mieszka w Fort Sill w Oklahomie. Rosnąca ilość mieszanych małżeństw powoduje wtapianie się w znacznie liczniejsze i doskonale zorganizowane plemię Mescalerów, na czele którego (od lat 1950.) stał Wendall Chino: postawił na rozwój gospodarczy rezerwatu budując ośrodki narciarskie i wypoczynkowe. Najbardziej kontrowersyjną jego decyzją była zgoda na składowanie odpadów radioaktywnych (1991 r.). Obecnie prezydentem organizacji pn. Mescalero Apache Tribe jest jego syn, Mark Chino. Nowa konstytucja rezerwatu nie wymienia oddzielnie plemienia Apaczów Chiricahua.

Liczebność w roku 2000: Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 1134 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia wyłącznie Chiricahua a 2189 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Chiricahua.

sortuj według:
nazwa
typ pliku
rozmiar
data dodania

« poprzednia stronanastępna strona »

59 KB
11 maj 11 18:01

Osprey - Men-at-Arms 186 - Jason Hook - The Apache s (1987).jpg

The Apache culture of 1850 was a blend of influences from the peoples of the Great Plains, Great Basin and the South-West, particularly the Pueblos, and – as time progressed – from the Spanish and American settlers. This fascinating work by Jason Hook examines the Apaches, their social structure, religion and warcraft, and outlines the Apache wars and conflicts with the American, including the dramatic story of Crook and Geronimo. This absorbing volume is illustrated with a wealth contemporary photographs, museum examples and eight stunning full page colour plates by Richard Hook, making it the perfect book for anyone interested in this fascinating culture. Men-at-Arms 163 and 186 and Warrior 4 are also available in a single volume special edition as ‘To Live and Die in the West’.

zachomikowany

1,2 MB
11 maj 11 18:01

Osprey - Men-at-Arms 186 - Jason Hook - The Apache s (1987) [polskie tłumaczenie - 4 x DOC].rar

zachomikowany

24 KB
11 maj 11 18:01

S.M. Barrett - Geronima żywot własny (1975).jpg

Spisany przez S.M.Barretta

Geronimo - wojenny wódz Apaczów ostatni, który złożył broń w walce przeciw białym i który wraz z resztką swego plemienia musiał żyć w rezerwacie - opowiada własne dzieje i dzieje swego szczepu.

"Na początku świat okrywała ciemność. Nie było słońca ani dnia. Panowała wieczna noc bez księżyca i gwiazd. (...) Wśród nielicznych żyjących wóczas ludzi była pewna kobieta, która miała wiele dzieci, jednakże wszystkie padały pastwą zwierząt. Jeżeli jakimś cudem któreś uchroniło się przed innymi zwierzętami, przychodził pożreć je smok, który był bardzo przebiegły i zły.

Po wielu latach kobieta urodziła syna burzy i wykopała dla niego głęboką pieczarę. Wejście do niej zamknęła i rozpaliła nad nim obozowe ognisko, które maskowało kryjówkę dziecka i ogrzewało je. (...)

Wkrótce potem chłopiec oświadczył, że wybiera się na polowanie. (...)

I właśnie wtedy ukazało się olbrzymie cielsko smoka. Chłopiec nie przeląkł się (...). Smok wziął udziec chłopca i odszedł z nim. (...) "Więc to jest dziecko, którego szukam. Jesteś, chłopcze, tłuściutki i soczysty, więc najpierw zjem ten udziec, a później ciebie". Ale chłopiec odrzekł: "Nie, nie zjesz ani mnie, ani tego mięsa". Po czym podszedł do siedzącego smoka i zabrał mięso (...). "Podoba mi się twoja odwaga - powiedział smok - ale jesteś niemądry. Co ty sobie wyobrażasz?". "Wiem jedno - powiedział na to chłopiec - że potrafię się bronić. Wkrótce się o tym przekonasz".

Na to smok zabrał znowu mięso, a chłopiec znowu je odebrał. W sumie smok cztery razy zabierał mięso, aż chłopiec, odebrawszy je po raz czwarty, zapytał: "Będziesz się ze mną bił, smoku?" "Będę - odparł smok - w jakikolwiek sposób zechcesz". Na to chłopiec rzekł: "Stanę o sto kroków od ciebie i będziesz mógł oddać do mnie cztery strzały ze swego łuku pod warunkiem, że potem zamienisz się ze mną miejscami i pozwolisz mnie strzelić do ciebie cztery razy". "Dobrze - powiedział smok. - Stawaj".

Smok wziął swój łuk zrobiony z rosłej sosny. Potem wyjął z kołczana cztery strzały zrobione z młodych sosenek, z których każda miała dwadzieścia stóp wysokości. Wycelował starannie, ale gdy tylko strzała wyfrunęła z łuku, chłopiec wydał dziwny dźwięk i podskoczył w górę. Strzała rozprysnęła się momentalnie na tysiąc drzazg, a chłopiec tymczasem stał wsparty stopą na czubku lśniącej tęczy nad miejscem, w które miała trafić. Po chwili tęcza zniknęła i chłopiec znalazł się z powrotem na ziemi. Gdy powtórzyło się to cztery razy, chłopiec rzekł: "Teraz moja kolej, smoku. Ty stań tutaj, a ja będę strzelał". "Dobrze - odparł smok. - Twoje małe strzały nie przeszyją nawet jednej rogowej pokrywy, a mam ich cztery, więc możesz sobie strzelać". Chłopiec strzelił, trafiając w miejsce, gdzie smok miał serce, i jedna warstwa wielkich rogowych łusek opadła na ziemię. Za drugim razem odpadła druga, za trzecim trzecia. Teraz smok zadrżał, bo jego serce było w niebezpieczeństwie, ale musiał pozostać na miejscu. (...) wówczas chłopiec wypuścił celnie czwartą strzałę, która przeszyła serce smoka. Z potężnym hukiem smok jął się toczyć po zboczu góry i runął z czterech przepaści na samo dno kanionu.(...)

Chłopcu temu było na imię Apacz"*.

zachomikowany

0,6 MB
11 maj 11 18:01

S.M. Barrett - Geronima żywot własny (1975).pdf

zachomikowany

163 KB
11 maj 11 18:01

Indians of North America - Michael E. Melody - The Apache (2005).jpg

The Apache comprised many nomadic bands who hunted and gathered in a vast region -- stretching from Kansas to Northern Mexico -- until the arrival of Spanish colonists in the mid-16th century. These newcomers subdued other Indian peoples, but the Apache, highly adept warriors and raiders, fended them off for 300 years. Then, in the mid-19th century, the United States expanded its borders into Texas, New Mexico, and Arizona. Once again the Apache took arms, led by brilliant tacticians such as Cochise and Geronimo, who outmaneuvered the U.S. Army in skirmishes fought on the forbidding terrain of the Southwest. Enemy forces proved too great, however, and by 1996 the entire Apache population had been placed on reservations in Arizona and New Mexico. Today, these proud people face yet another struggle, as they seek to preserve their unique way of life.

zachomikowany

6,9 MB
11 maj 11 18:01

Indians of North America - Michael E. Melody - The Apache (2005).pdf

zachomikowany

165 KB
11 maj 11 18:01

Legends of the Wild West - Jon Sterngass - Geronim o (2010).jpg

In the 1800s, Apache leader Geronimo was seen by his supporters as a proud symbol of resistance and the upholder of the Chiricahua ways. To others, especially white settlers, he was a troublemaker and a cold-blooded killer. Today, Geronimo is an enduring figure of the now-tamed Wild West.

zachomikowany

8,5 MB
11 maj 11 18:01

Legends of the Wild West - Jon Sterngass - Geronim o (2010).pdf

zachomikowany

22,9 MB
11 maj 11 18:01

Geronimo (Gokhlayeh) (5m14s).mp4

oglądaj online

zachomikowany

161 KB
11 maj 11 18:01

List Of Large Plates Supplementing Volume One.jpg

The North American Indian by Edward S. Curtis
Volume 1 (The Apache, The Jicarillas , The Navaho])

zachomikowany

5,6 MB
11 maj 11 18:01

List Of Large Plates Supplementing Volume One.pdf

zachomikowany

26 KB
11 maj 11 18:01

Before the Storm, Apache (Edward S. Curtis).jpg

zachomikowany

153 KB
11 maj 11 18:01

Grupa Geronimo w drodze do obozu więziennego na Fl orydzie, 1886.jpg

zachomikowany

31 KB
11 maj 11 18:01

Chatto, Chiricahua Apache, 1886.jpg

zachomikowany

185 KB
11 maj 11 18:01

Chiricahua Apache.jpg

1, 2, 4, 6: Warriors
3, 5: Women

zachomikowany

220 KB
11 maj 11 18:01

Chiricahua Puberty Ceremony.jpg

1: Maiden
2: Sponsor
3: Schaman

zachomikowany

59 KB
11 maj 11 18:01

Cullah, Chiricahua Apache, 1876.jpg

zachomikowany

15 KB
11 maj 11 18:01

Lozen.jpg

Lozen was born into the Chihenne band of the Chiricahua Apache in the early 1800's. She was a warrior who rode and fought alongside Geronimo and her older brother Cheif Victorio in the Apache wars in the late 1800's. Very little is written of this talented and brave woman. It's speculated that her importance in battle was downplayed by her people for her own protection. It is said she could detect the movements of the enemy by raising her hands in the air which made her extremely valueable in battles. She was also a gifted midwife and healer. This photo is one of the few taken at the time of her surrender as she and her comrades were waiting to board the train to captivity in Florida.

zachomikowany

25,1 MB
11 maj 11 18:01

Danza de Apaches ''Chiricahuas'' en Atotonilco 201 0 (3m50s).mp4

oglądaj online

Danza de apaches del municipio de comonfort guanajuato, presentandose en la plaza del santuario de Atotonilco el domingo 18 de julio del 2010

zachomikowany

15,6 MB
11 maj 11 18:01

Chiricahua Apaches (3m42s).mp4

oglądaj online

zachomikowany

20 KB
11 maj 11 18:01

Victorio.jpg

Victorio (Bidu-ya, Beduiat; ca. 1825 – October 14, 1880) was a warrior and chief of the Chihenne band of the Chiricahua Apaches in what is now the U.S. states of New Mexico, Arizona, Texas and the Mexican states of Sonora and Chihuahua.

Biography

Victorio grew up in the Chihenne band (sometimes called Eastern Chiricahua). There are rumors that Victorio was part Mexican, but there is no concrete evidence or reputable oral history to support this claim. There is also speculation that he or his band had Navajo kinship ties and was known among the Navajo as "he who checks his horse". Victorio's sister was the famous woman warrior Lozen ("Dextrous Horse Thief").

In 1853 he was considered a chief or sub chief by the U.S. Army and signed a document. In his twenties, he rode with Geronimo and other Apache leaders. As was the custom, he became the leader of a band of Chiricahuas (sometimes also called Warm Springs or Mimbres) and Mescaleros and fought against the United States Army. From 1870 to 1886, Victorio and his band were moved to and left at least three different reservations (some more than once), despite his band's request to live on traditional lands. The Ojo Caliente reservation was located in their traditional territory. Victorio and his band were moved to San Carlos Reservation in Arizona Territory in 1877. He and his followers immediately left the reservation along with other Apache bands. Victorio was successful at raiding and evading capture by the military.

In April, 1880, Victorio was credited with leading the "Alma massacre" – a raid on United States settlers' homes around Alma, New Mexico. During this event, several settlers were killed. Victorio's warriors were finally driven off with the arrival of U.S. Army soldiers from Fort Bayard. However, Victorio continued his campaign with the attack on Fort Tularosa.

In October 1880, while moving along the Rio Grande in northern Mexico, Victorio and his band were surrounded and killed by soldiers of the Mexican Army at Cerro Tres Castillos (29.96667°N 105.78333°W), in the Mexican state of Chihuahua. Some women and children escaped but were sent with Geronimo to Florida, Alabama and Oklahoma.

Victorio Peak in New Mexico is named after him.

zachomikowany

50 KB
11 maj 11 18:01

Apache Warriors.doc

zachomikowany

170 KB
11 maj 11 18:01

Douglas C. McChristian - Fort Bowie, Arizona, Comb at Post Of The Southwest, 1858-1894 (2005).jpg

Fort Bowie, in present-day Arizona, was established in 1862 at the site of the famous Battle of Apache Pass, where U.S. troops clashed with Apache chief Cochise and his warriors. The fort's dual purpose was to guard the invaluable water supply at Apache Spring and to control Indians in the developing southwestern region. Douglas C. McChristian's Fort Bowie, Arizona, spans nearly four decades to provide a fascinating account of the many complex events surrounding the small combat post. In a sweeping narrative, McChristian presents Fort Bowie in fresh contexts of national expansion and regional development, weaving in threads of early exploration, transcontinental railroad surveys, the overland mail, mining, ranching, and the conflict with the Apaches.

zachomikowany

4,4 MB
11 maj 11 18:01

Douglas C. McChristian - Fort Bowie, Arizona, Comb at Post Of The Southwest, 1858-1894 (2005).pdf

zachomikowany

37 KB
11 maj 11 18:01

Taza - Chiricahua Apache.jpg

c. 1835-1876. As the first son of COCHISE, Taza became the leader of his father's group when Cochise died in 1874. Taza, who was also brother of NAICHE and grandson of MANGAS COLORADAS, strove to honor his father's peace agreement with the army. In 1876, he agreed to relocate his people from the Chiricahua Reservation at Apache Pass, Arizona, to the San Carlos Reservation. However, he could not unite the various Apache bands under his leadership as Cochise had done. Consequently, GERONIMO and his followers crossed the Mexican border into the Sierra Madre of Mexico. This remote area became their base camp. In the summer of 1876, Taza joined the Apache delegation to Washington, D.C., to sue for peace. During this trip, Taza succumbed to pneumonia and was buried in the Congressional Cemetery. As a result of Taza's death, Naiche became more militant.

zachomikowany

30 KB
11 maj 11 18:01

Naiche - Chiricahua Apache.jpg

c.1857-1921. As a young man, Naiche (means "the Mischief Maker" or "Meddlesome One") led many raids against white settlers. When his older brother TAZA died of pneumonia in 1876m he became chief of the Chiricahua Apaches. In 1879, Naiche resisted relocation to the San Carlos Apache Reservation and went to Mexico with GERONIMO's Band. While ensconced in the Sierra Madre south of Rio Grande, Naiche and Geronimo attacked American and Mexican communities with relative impunity. While Naiche was certainly the hereditary chief of the Chiricahua Apaches at this time, it appears that Geronimo was viewed as the great leader and probably persuaded Naiche, the younger man, to submit to his leadership during these campaigns. During the early 180s, the U.S. Army relentlessly tracked the rebellious Chiricahua Apaches until Naiche surrendered on May 25,1883, to General George Crook. For a while, Naiche and Geronimo languished at the San Carlos Reservation, but in 1885, the two leaders left with over one hundred men in a last attempt to avoid American control. By September 1886, Apache scouts and detachments of the U.S. Army were able to force their surrender in the inhospitable terrain of Mexico. Soon after the Chiricahuas were captured, Naiche and Geronimo and their men were incarcerated first at Fort Marion, Florida, and then at Mount Vernon Barracks in Alberta. Although Naiche and his men wanted return home to Arizona, angry white settlers there prevented it. After Kiowa and Comanche leaders invited the Chiricahua Apaches to share their reservation, Naiche and 295 other Apaches relocated to Fort Sill, Oklahoma, on October 4, 1895. Naiche remained in Oklahoma until 1913. He eventually returned to the Southwest, where he lived in peace for eight years, dying of influenza at Mescalero, New Mexico, in 1921.

zachomikowany

46 KB
11 maj 11 18:01

S. M. Barrett - Geronimo, His Own Story (1996).jpg

One of the most extraordinary documents in the annals of Native American history, this is the authentic testament of a remarkable war shaman who for several years held off both Mexico and the United States in fierce defense of Apache lands.

zachomikowany

0,5 MB
11 maj 11 18:01

S. M. Barrett - Geronimo, His Own Story (1996).doc

zachomikowany

40 KB
11 maj 11 18:01

Geronimo i Naiche na koniach, syn Geronimo trzyma dziecko na ręku, 1886.jpg

GERONIMO (1829-1909)

1858 - meksykańcy żołnierze morduja rodzinę Geronimo (żonę i tójkę dzieci)
1874 - po śmierci Cochise'a ok. 4 tyś. Apaczy Chiricahua zostaje zamkniętych w rezerwacie San Carlos; Geronimo staje na czele rewolty i zwraca się przeciw białym
1882 - do Arizony przybywa generał George Crook, aby stłumić bunt Geronimo
1884 - Geronimo poddaje się
1885 - Geronimo ucieka z rezerwatu (razem z nim 35 mężczyzn, 8 chłopców i 101 kobiet)
1886 Generał Nelson A. Miles nakłania Geronimo do kapitulacji
1909 Geronimo umiera w Forcie Sill

zachomikowany