BORÓWKA BRUSZNICA
(Vaccinium vitis-idaea L.)

Krzewinka o pędach rozgałęzionych, liściach naprzemianległych, jajowatych, zimotrwałych, pod spodem jaśniejszych i brunatno punktowanych. Różowe kwiaty są zebrane w zwisłe grona na szczytach gałązek. Owocem jest czerwona jagoda. Gatunek ten występuje powszechnie w Europie, Azji i Ameryce, w runie leśnym, zawsze na glebie zakwaszonej. Borówki zbierano już w bardzo dawnych czasach, głównie ze względu na ich wartość odżywczą, ale również jako surowiec do uzyskania barwników do farbowania tkanin.
W celach leczniczych zbiera się liście (Folium Vitis-idaeae) w końcu lata. Suszy się je w miejscu cienistym, przewiewnym, uważając, aby nie zbrunatniały. Zawierają glikozydy (przede wszystkim arbutynę), garbniki, kwasy organiczne, cukry, witaminę C i antybiotyki roślinne. Substancje te działają dezynfekująco i ściągająco. Odwar (1½ łyżki liści na szklankę wody, pić 1/3-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie), jest używany przeciw zapaleniom dróg moczowych i żółciowych, przeciw kamicy nerkowej, gośćcom i biegunce. Liście wchodzą w skład ziołowych mieszanek przeciwcukrzycowych.
Dojrzałe jagody są bogate w witaminę C (podobnie jak jagody żurawiny błotnej, w glikozydy fenolowe - arbutynę i metyloarbutynę, w cukry i kwasy organiczne. Osoby cierpiące na kamicę nerkową nie powinny jeść przetworów z brusznic, ponieważ zawierają one kwas szczawiowy.

Okres kwitnienia:
VI-VII
Zbiór liści:
VI-VIII
Zbiór owoców:
VII-IX

z chomika METEOR12

59 KB
7 sie 20 20:03

lecz-299.jpg

BORÓWKA CZERNICA
(Vaccinium myrtillus L.)

Krzewinka o gałązkach płożących się, kanciastych, zielonych, silnie rozgałęzionych, liściach naprzemianległych, jajowatych, opadających na zimę. Kwiaty o kształcie pęcherzyków zielonawych lub różowawych osadzone są pojedynczo w kątach liści. Owocem jest czarna jagoda z niebieskawym nalotem. Borówka czernica tworzy rozległe borówczyska w wysokich lasach, na glebie zakwaszonej, próchnicznej, bogatej w resztki organiczne.
W celach leczniczych zbiera się liście (Folrum Myrtilli) i owoce (Fructus Myrtilli). Liście zrywa się, unikając uszkodzenia, z gałązek płonnych (uszkodzone brunatnieją podczas suszenia). Suszy się w cieniu lub na słońcu albo w suszarni w temperaturze maksimum 40°C. Zawierają garbniki, kwasy organiczne i glikokininy, które obniżają poziom cukru we krwi. Liście są używane jako środek pomocniczy przy leczeniu cukrzycy, jak również do leczenia nieżytów żołądkowo-jelitowych oraz zapalenia pęcherza. Wchodzą w skład mieszanek przeciwmiażdżycowych. Dojrzałe jagody zbiera się ręcznie i spożywa surowe, suszone lub w postaci przetworów. Suszy się w temperaturze 45°C, stale mieszając. Jagody są bogate w cukry, kwasy organiczne, garbniki, witaminy i barwniki organiczne. Ususzone jagody leczą biegunkę, w tym celu wystarczy je żuć. Wino, kompot i wyciąg alkoholowy z borówek czernic działają tak samo. Sok, kompot i marmolada leczą bardzo skutecznie zapalenie jamy ustnej i gardła.

Okres kwitnienia:
IV-V
Zbiór liści:
VI-X
Zbiór owoców:
VII-IX

z chomika METEOR12

75 KB
7 sie 20 20:03

lecz-298.jpg

POKRZYWA ZWYCZAJNA
(Urtica dioica L.)

Bylina o rozgałęzionych rozłogach, łodygach wzniesionych, czterokanciastych, liściach jajowatosercowatych, naprzeciwległych. W kątach górnych liści znajdują się wiechy kwiatów. Owocem jest niełupka. Cała roślina jest pokryta parzącymi włoskami, które przy dotknięciu łamią się wlewając swoją zawartość do skaleczenia. Włoski zawierają substancję białkową o nie znanym składzie, kwas mrówkowy, żywice, acetylocholinę i histaminę. Wszystkie te substancje wywołują powstawanie pęcherzyków na skórze. Pokrzywa rośnie w zaroślach, w ogrodach zaś jest uporczywym chwastem.
W celach leczniczych zbiera się ziele (Herba Urticae) lub same liście (Folium Urticae). Suszy się je w temperaturze najwyżej 35°C. Zawierają garbniki, kwasy organiczne, chlorofil, witaminę C i K, prowitaminę A oraz sole mineralne. Znajdują różnorodne zastosowanie w medycynie i przemyśle. Służą do leczenia chorób przewodów moczowych i układu oddechowego, nieżytów żołądkowo-jelitowych i jako środek pomocniczy w leczeniu cukrzycy. Wpływają dodatnio na procesy przemiany materii. Pobudzają działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego i zwiększają ilość krwinek czerwonych. Sporządza się odwar z 2-2½ łyżki liści i 2 szklanek wody i pije ½-1 szklankę 2-3 razy dziennie.
Ziele służy do produkcji przemysłowej czystego chlorofilu, który stosowany jest do wyrobu kosmetyków i mydeł. Pokrzywa żegawka (U.urens) jest również zbierana i służy do tych samych celów.

Okres kwitnienia:
VII-IX
Zbiór ziela:
V-IX
Zbiór liści:
V-IX

z chomika METEOR12

69 KB
7 sie 20 20:03

lecz-292.jpg

KONICZYNA ŁĄKOWA
(Trifolium pratense L.)

Bylina o rozgałęzionym korzeniu, różyczce liści odziomkowych i łodygach podnoszących się, kanciastych. Liście naprzemianległe, są złożone z 3 listków, z których każdy ma na wierzchu charakterystyczną, białą plamę w kształcie strzałki. Łodyga kończy się główkowatym kwiatostanem złożonym z purpurowoczerwonych kwiatów. Owocem jest strąk o 1-2 nasionach. Koniczyna łąkowa rośnie w Europie i Afryce Północnej na łąkach i pastwiskach, zwłaszcza na glebie wapiennej.
W celach leczniczych zbiera się kwiatostany główkowe (Flos Trifolii pratensis), ścinając je ręcznie na początku kwitnienia podczas słonecznej pogody. Kwiatostany rozpościera się cienką warstwą w miejscu cienistym i przewiewnym. W suszarni temperatura nie powinna przekroczyć 35°C. Kwiaty zawierają garbniki, glikozydy, kwasy organiczne i barwniki. Lecznictwo ludowe używa odwaru z koniczyny do leczenia nieżytu oskrzeli, kaszlu, chrypki i biegunki. Zalewa się wodą 6 łyżeczek do kawy kwiatów i ogrzewa przez 10 minut, następnie po przefiltrowaniu pije w ciągu dnia. Koniczyna wchodzi w skład mieszanek "piersiowych" i żołądkowych, poprawiając jednocześnie ich smak i zapach. Jest używana w postaci kąpieli i okładów przeciw chorobom skórnym.
Koniczyna łąkowa jest ważną rośliną miododajną, ale pszczoły muszą być najpierw odpowiednio przygotowane, aby mogły zbierać nektar i zapylać kwiaty.

Okres kwitnienia:
VI-IX
Zbiór kwiatów:
VI-IX

z chomika METEOR12

99 KB
7 sie 20 20:03

lecz-291.jpg

LIPA SZEROKOLISTNA
(Tilia platyphllos)

Okazałe drzewo często sadzone w alejach, parkach, w miejscach zadrzewianych i koło domostw. Na ciemnobrunatnych gałęziach osadzone są duże, sercowate liście, żywozielone z obu stron, z kępkami białych włosków w zagłębieniach nerwów, o ogonku omszonym. W kątach liści znajdują się kwiatostany z 3-7 kwiatów, osadzone na długiej szypułce i podparte szeroką, skórzastą podsadką. Owocem jest kulisty i omszony orzeszek. Jest to gatunek pospolity w całej strefie umiarkowanej, należący od bardzo dawna do najważniejszych roślin leczniczych.
Zbiera się ręcznie kwiaty (Flos Tiliae) z drzew rosnących w oddaleniu od ruchliwych dróg komunikacyjnych i od źródeł kurzu. Kwiaty suszy się w miejscu cienistym i przewiewnym, ostrożnie mieszając. Należy je przechowywać w suchym pomieszczeniu i tylko przez jeden rok. Są niezbyt zasobne w olejek eteryczny, natomiast zawierają cukry, śluzy, garbniki i 11 różnych glikozydów, między innymi glikozyd flawonowy - tilirozyd. Właśnie obecność glikozydów tlawonowych warunkuje działanie napotne lipy, ponieważ wpływają one pobudzająco na gruczoły potowe. Sporządza się odwar z 1½ łyżki kwiatów i 2 szklanek wody. Kwiat lipowy wchodzi również w skład wielu mieszanek ziołowych o działaniu moczopędnym, pobudzającym apetyt i przeciwgośćcowym. Odwar z kwiatów służy do płukania jamy ustnej i gardła, i jako produkt kosmetyczny do pielęgnowania skóry narażonej na osadzanie się pyłów i na szkodliwe promieniowanie.

Okres kwitnienia:
VI-VII
Zbiór kwiatów:
VI-VII

z chomika METEOR12

76 KB
7 sie 20 20:03

lecz-290.jpg

LIPA DROBNOLISTNA
(Tilia cordata)

Duże drzewo o koronie kulistej, osiągające do 25 m wysokości. Sercowate liście mają blaszkę nieco asymetryczną, o brzegu piłkowanym, z wierzchu ciemnozieloną, od spodu sinawą, z pęczkami rudawych włosków w kątach nerwów. W kątach liści tworzą się wierzchołki, złożone z 3-15 kwiatów, osadzone na długiej szypułce i podparte dużą, skórzastą podsadką. Owocem jest kulisty orzeszek. Gatunek ten rośnie w Europie, Azji i Ameryce, pojedynczo w lasach liściastych lub na skraju borów. Jest częściej sadzony jako roślina ozdobna w alejach, parkach, w pobliżu kościołów, pomników i domostw.
Zbiera się kwiaty (Flos Tiliae) podczas ustalonej, słonecznej pogody. Suszy się je w miejscu cienistym, przewiewnym. Powinny zachować barwę zielonożółtą. Mają przyjemny zapach i smak śluzowaty. Odwar z kwiatów jest najpewniejszym lekiem przeciw przeziębieniom, ponieważ działa napotnie. Jest również środkiem poprawiającym apetyt, uspokajającym i moczopędnym. Suche gałązki służą do produkcji węgla lipowego (Carbo Tiliae) używanego przeciw wzdęciom, nadkwaśności soku żołądkowego, chorobom wątroby i pęcherzyka żółciowego, a także w przypadku zatrucia.
Lipa jest doskonałym gatunkiem miododajnym; jedno drzewo umożliwia wyprodukowanie 10 kg jasnego miodu. Drewno jest używane w stolarstwie i drzeworytnictwie, łyko - w ogrodnictwie. Lipa szerokolistna (T.platyphyllos) znajduje takie same zastosowania.

Okres kwitnienia:
VI-VII
Zbiór kwiatów:
VI-VII

z chomika METEOR12

99 KB
7 sie 20 20:03

lecz-282.jpg

JARZĄB POSPOLITY (JARZĘBINA)
(Sorbus aucuparia L.)

Drzewo, czasem krzew o gałęziach najpierw omszonych, później nagich, brunatnych, liściach naprzemianległych, nieparzystopierzastych. Drobne, białe kwiaty są zebrane w szczytowy podbaldach. Owoc jest jabłkowaty, czerwony, mięsisty. Gatunek ten, europejski i azjatycki, spotyka się w widnych lasach, w zaroślach i na rumowiskach od nizin po góry. Owoce były niegdyś używane jako środek przeczyszczający oraz do produkcji octu i wódki.
Owoce (Fructus Sorbi) zbiera się zupełnie dojrzałe, podczas słonecznej pogody. Suszy się je powoli w cieniu, a dosusza na słońcu lub lepiej w suszarni w temperaturze najwyżej 40°C. Mają smak cierpki. Zawierają dużo kwasów organicznych i garbników, a ponadto cukry, pektyny i bardzo dużo witaminy C. Są używane jako łagodny środek przeciwbiegunkowy, moczopędny i odżywczy. Sporządza się odwar z 15 g suchych owoców i 200 cm³ wody i pije po łyżce 3-4 razy dziennie. Owoce są głównym źródłem sorbitolu, produktu spożywczego ważnego dla chorych na cukrzycę. Sorbitol służy również do produkcji witaminy C na skalę przemysłową.
Owoce odmian słodkich służą do robienia domowych kompotów, likierów i win aromatycznych. Nie należy spożywać zbyt wielu owoców na jeden posiłek.

Okres kwitnienia:
V-VI
Zbiór owoców:
X-XI

z chomika METEOR12

88 KB
7 sie 20 20:03

lecz-265.jpg

SZAŁWIA MUSZKATOŁOWA
(Salvia sclarea L.)

Roślina dwuletnia o łodydze kanciastej, wzniesionej, liściach naprzeciwległych, dużych, pomarszczonych. W pierwszym roku tworzy się tylko różyczka liści odziomkowych, w drugim - łodyga i kwiatostan w postaci kłosa pozornego. Fioletowe kwiaty są podtrzymywane przez przykwiatki tej samej barwy. Owocem jest poczwórna rozłupnia. Jest to gatunek śródziemnomorski, rozpowszechniony w ogrodach wiejskich jako roślina ozdobna i miododajna.
W celach leczniczych zbiera się kwiaty, ziele i liście (Flos, Herba, Folium Salvlae sclareae). Kwiaty zrywa się ręcznie w miarę ich rozwoju, liście - przed kwitnieniem; ziele kosi się wkrótce po kwitnieniu. Zebrane części suszy się oddzielnie w temperaturze maksimum 35°C. Mają one silny aromat i gorzki smak. Zawierają garbniki, olejek eteryczny o zapachu lawendy i gorycze. Lecznictwo ludowe używa tych ziół do leczenia zaburzeń żołądkowych, przeciw skurczom i wzdęciom oraz przeciw biegunce. Odwar z 3 łyżek surowca i ½ dm³ wody powinien gotować się 5 minut i tyleż pozostać pod przykryciem. Pije się 2-3 filiżanki dziennie. Działa on wzmacniająco i przeciwpotnie oraz leczy niektóre choroby kobiece. Odwar z 6 łyżek surowca lub ocet z szałwi muszkatołowej leczy rany i owrzodzenia.
Większą część produkcji szałwi muszkatołowej zużywa przemysł winiarski do wyrobu win i wermutów, a przemysł kosmetyczny - do wyrobu wody kolońskiej, perfum i mydeł toaletowych.

Okres kwitnienia:
VI-VIII
Zbiór kwiatów:
VI-VIII
Zbiór ziela:
VI-VIII
Zbiór liści:
V-VI

z chomika METEOR12

64 KB
7 sie 20 20:03

lecz-261b.gif

MALINA WŁAŚCIWA
(Rubus idaeus L.)

Krzew o gałązkach brunatnych, nieco oszronionych, pokrytych drobnymi, szczecinkowatymi kolcami, liściach naprzemianległych, nieparzystopierzastych, zielonych i błyszczących z wierzchu, białych i omszonych od spodu. Luźne grona białych kwiatów tworzą się w kątach liści pędów ubiegłorocznych, które zamierają przy końcu okresu wegetacji. Owoc zbiorowy, czerwony lub żółty, złożony z wielu pestkowców, odpada po dojrzeniu od dna kwiatowego. Jest to gatunek dość pospolity na polanach leśnych, od dawna dostarczający owoców, uprawiany także w ogrodach.
W celach leczniczych zbiera się liście (Folium Rubi idaei) dzikich malin. Listki obrywa się ręcznie i suszy w miejscu cienistym, przewiewnym lub w suszarni w temperaturze do 40°C. Zawierają garbniki, pektyny, witaminę C i kwasy organiczne. Używa się ich samych lub w mieszankach do sporządzenia odwaru ściągającego i wykrztuśnego, w celu leczenia zaburzeń żołądkowych, zwiększenia wydzielania moczu i żółci. W mieszance z rumiankiem zapobiegają wzdęciom u dzieci. Odwar sporządza się z 5-10 g pociętych liści na filiżankę wody. Liście są surowcem do przygotowania bezalkoholowych napojów odświeżających. Sfermentowane liście (brunatne) stosuje się w zastępstwie herbaty. Świeże owoce służą do produkcji syropu malinowego (Sirupus Rubi idaei) odświeżającego i przeciwgorączkowego.

Okres kwitnienia:
VI
Zbiór liści:
VI-VIII
Zbiór owoców:
VII-VIII

z chomika METEOR12

69 KB
7 sie 20 20:03

lecz-185.jpg

JASNOTA BIAŁA
(Lamium album L.)

Bylina o łodydze kanciastej, podnoszącej się, liściach naprzeciwległych, sercowatych. W kątach górnych liści znajdują się nibyokółki białych kwiatów. Owocem jest poczwórna rozłupnia. Cała roślina jest owłosiona. Gatunek ten, rozpowszechniony w całej Europie, występuje jako chwast w ogrodach, na przychaciach, przydrożach i w zaroślach.
Zbiera się kwiaty (Flos Lamii albi) ręcznie, podczas suchej słonecznej pogody i suszy się je szybko rozpostarte cienką warstwą w cieniu lub w suszarni w temperaturze maksimum 40°C. Suche kwiaty mają miodowy zapach i gorzki smak. Przechowuje się je w zamkniętym pojemniku, w ciemności. Zawierają śluzy, garbniki, saponinę, glikozydy i sole mineralne. Działają słabo ściągająco, przeciwzapalnie, moczopędnie i wykrztuśnie. Są pomocne w tamowaniu krwawienia z narządów rodnych i pobudzają procesy przemiany materii. Sporządza się odwar z 2 łyżek kwiatów na 1½ szklanki wody. Leczy on nieżyt górnych dróg oddechowych i zwalcza bezsenność. Służy również do obmywań i okładów w przypadku wyprysków skórnych, egzem, oparzeń, żylaków odbytu i nóg, a także do płukania gardła.
Ze świeżych kwiatów przygotowuje się ziółka (słodzone miodem), które wpływają dodatnio na przemianę materii. Z młodych liści można przyrządzić potrawę jak ze szpinaku. Jasnota jest doskonałą rośliną miododajną.

Okres kwitnienia:
IV-IX
Zbiór kwiatów:
V-IX

z chomika METEOR12

102 KB
7 sie 20 20:03

lecz-182.jpg

JAŁOWIEC POSPOLITY
(Juniperus communis L.)

Krzew (rzadziej drzewo) żywiczny, o gałęziach brunatnych, giętkich, gęsto pokrytych trwałymi igłami osadzonymi po 3 w okółkach. Jest to roślina dwupienna; kwiaty męskie zebrane są w krótkie kotki, kwiaty żeńskie tworzą brunatną szyszeczkę. Owocem jest nibyjagoda (szyszkojagoda) dojrzewająca w drugim roku. Jałowiec rośnie w lasach strefy umiarkowanej, na pastwiskach, na glebach kamienistych lub piaszczystych. W niektórych krajach podlega ochronie.
W celach leczniczych zbiera się szyszkojagody (Fructus Juniperi), rzadziej drewno (Lignum Juniperi). Strąca się szyszkojagody na płótno lub zrywa ręcznie (w rękawiczkach!). Suszy się dość długo w cieniu, a potem dosusza w suszarni, w temperaturze 35°C. Zawierają żywicę, olejek eteryczny (w którym występują m.in. pinen i borneol), inozyt, glikozyd flawonowy i gorycz juniperynę. Działają silnie moczopędnie, dezynfekująco, żółciopędnie, a także pobudzają czynności trawienne. Sporządza się odwar z łyżeczki do kawy rozdrobnionych szyszkojagód na filiżankę wody. Szyszkojagody wchodzą w skład mieszanek, m.in. moczopędnej i przeciwgośćcowej, które pobudzają także procesy przemiany materii. Drewno jałowca działa podobnie, ale słabiej. Przeciwwskazaniem są ostre stany zapalne nerek oraz ciąża. Długotrwałe picie wyciągów z jałowca może spowodować zaburzenia w czynności nerek. Jałowiec stanowi przeciwgośćcowy i odświeżający dodatek do kąpieli.
"Owoce" jałowca służą do aromatyzowania mięsa i wyrobów alkoholowych. Jest to krzew ozdobny sadzony w ogrodach i parkach.

Okres kwitnienia:
IV-V
Zbiór szyszkojagód:
IX-XI
Zbiór drewna:
II-III

z chomika METEOR12

74 KB
7 sie 20 20:03

lecz-181.jpg

ORZECH WŁOSKI
(Juglans regia L.)

Drzewo o korze najpierw brunatnej, z wiekiem szarej i spękanej, liściach nieparzystopierzastych, przyjemnie pachnących. Kwiaty pręcikowe są zebrane w kotki, kwiaty słupkowe - osadzone po 1-3 na szczycie gałązek. Orzech kwitnie wiosną przed ukazaniem się liści. Owocem jest pestkowiec. Gatunek ten, pochodzący z Południowego wschodu Europy i z Azji Zachodniej, jest często sadzony w ogrodach i na plantacjach.
W lecznictwie ludowym zbiera się zielone łupiny pestkowców (Pericarpium Juglandis nucis), zdejmowane po dojrzeniu owoców. Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu słonecznym lub w suszami, często przewracając, dopóki nie nabiorą ciemnobrązowej barwy. W lecznictwie oficjalnym zbiera się ręcznie młode listki (Folium Juglandis), które suszy się szybko na siatkach. Łupiny i liście zawierają garbnik juglaninę, garbniki galusowe, olejek eteryczny i glikozyd hydrojuglon. W nowoczesnej terapii odwar z liści używany jest jako środek ściągający przy leczeniu zaburzeń żołądkowych i jelitowych (½-1 łyżka liści na szklankę wody, pić ¼-½ szklanki 2-3 razy dziennie). Działa również depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy oraz rozkurczowo i przeciwkrwotocznie. Używane zewnętrznie preparaty z orzecha służą do leczenia chorób skórnych i odmrożeń oraz do płukania gardła.
Bogate w białko "jądra" znajdują zastosowanie w przemyśle spożywczym i w cukierniczym, drewno orzecha - w meblarstwie.

Okres kwitnienia:
V
Zbiór łupin:
VIII-IX
Zbiór liści:
VI-VII

z chomika METEOR12

112 KB
7 sie 20 20:03

lecz-170.jpg

SŁONECZNIK ZWYCZAJNY
(Helianthus annuus L.)

Roślina jednoroczna, bardzo wysoka, o łodydze wzniesionej, czasem słabo rozgałęzionej, uprawiana jako oleista, pastewna i ozdobna na całym świecie. Pochodzi z Ameryki Północnej. Dolna część łodygi jest gęsto pokryta dużymi, sercowatymi liśćmi. Na wierzchołku łodygi tworzy się koszyczek złożony z brzeżnych, języczkowatych, żółtych kwiatów (płonnych) i środkowych rurkowatych, brunatnych (płodnych). Owocem jest niełupka.
Zbiera się niełupki (Semen Helianthi), których używa się w celach farmaceutycznych ze względu na cenny olej (Oleum Helianthi). Olej ten zawiera glicerydy kwasów tłuszczowych nienasyconych: linolenowego i olejowego (ok. 45%), oraz kwasów tłuszczowych nasyconych: palmitynowego i arachidowego (ok. 4%). Olej używany w farmacji otrzymuje się wyłącznie przez tłoczenie na zimno rozdrobnionych niełupek. Olej słonecznikowy nie jest schnący. Jest to ważny środek przeciwmiażdżycowy oraz wpływający dodatnio na wzrost i rozwój organizmu dziecięcego. Oleju tego używa się do sporządzania maści i plastrów ołowiawych (Unguentum i Emplastrum Plumbi), mazideł amoniakalnych (Linimentum ammoniatum) i spirytusu mydlanego (Spiritus saponatus), używanych przeciw bólom gośćcowym.
Czasem zbiera się kwiaty języczkowate (Flos Helianthi), które są używane w postaci proszku lub odwaru przeciw zapaleniu górnych dróg oddechowych, jako leki przeciwgorączkowe i zewnętrznie w chorobach skóry. Stonecznik jest doskonałą rośliną miododajną.

Okres kwitnienia:
VI-IX
Zbiór niełupek:
VIII-X
Zbiór kwiatów:
VI-VIII

z chomika METEOR12

70 KB
7 sie 20 20:03

lecz-153.jpg

KOPER WŁOSKI
(Foeniculum vulgare)

Roślina dwuletnia lub bylina o łodydze wzniesionej, drobno bruzdowanej, liściach naprzemianległych, 3-krotnie pierzastych, o odcinkach włosowatych. Na szczycie łodygi pojawiają się baldachy złożone, utworzone z drobnych, żółtych kwiatów. Owocem jest żebrowana podwójna rozłupnia. Cała roślina przyjemnie pachnie. Gatunek ten, pochodzący ze wschodniej części basenu śródziemnomorskiego, jest obecnie uprawiany w różnych odmianach w polu i w ogrodach.
Dla celów leczniczych zbiera się owoce (Fructus Foeniculi). Najlepszą jakość osiąga się przy ręcznym ścinaniu dojrzałych baldachów i pozostawianiu na roślinie innych do czasu ich dojrzewania i masowego zbioru. Owoce suche i oczyszczone przechowuje się w szczelnie zamkniętych pojemnikach, w suchym miejscu. Zawierają do 6% olejku eterycznego (Oleum Foeniculi), którego głównymi składnikami są anetol i fenchon, jak również flawonoidy. Owoce działają rozkurczająco na mięśnie gładkie, przeciwbólowo (kolki) i wiatropędnie oraz wykrztuśnie. Ziółka z kopru włoskiego są zalecane przeciw biegunce i przeciw obstrukcji, do pobudzenia gruczołów mlecznych, przeciw chorobom układu moczowego i jako środek pomocniczy w leczeniu cukrzycy. Z olejku koprowego produkuje się wodę koprową (Aqua Foeniculi) używaną do płukania gardła i przemywania oczu.
Koper włoski używany jest przez przemysł kosmetyczny, cukierniczy i produkujący likiery. Jest to doskonała roślina miododajna.

Okres kwitnienia:
VII-IX
Zbiór owoców:
VIII-IX

z chomika METEOR12

94 KB
7 sie 20 20:03

lecz-312.jpg

KUKURYDZA ZWYCZAJNA
(Zea mays L.)

Roślina jednoroczna, jednopienna, wysoka, o źdźble pełnym, liściach naprzemianległych, równowąskich. Kłoski męskie są zebrane w szczytowe wiechy, kwiatostany żeńskie w postaci kolb są ukryte w pochwach, z których wystają tylko pęczki znamion. Owocem jest ziarniak. Kukurydza pochodzi z Ameryki, ale obecnie jest uprawiana na całym świecie ze względu na jej zalety gospodarcze.
W celach leczniczych zbiera się znamiona wraz z szyjkami słupków (Stigma Maydis), gdy zaczynają ukazywać się na szczycie kolby. Obrywa się je ręcznie i suszy w miejscu cienistym, przewiewnym. Zawierają saponiny, olejek eteryczny, garbniki, cukry, substancję tłuszczową i sole mineralne. Są znanym środkiem moczopędnym, działają żółciopędnie i przeciwcukrzycowo oraz często używane są w kuracjach odchudzających. Sporządza się odwar z 2-3 łyżek znamion i 2-2½ szklanki wody i pije 1/2-2/3 szklanki 2-4 razy dziennie.
Z kiełków kukurydzy wydobywa się olej, który stanowi główny surowiec do wyodrębniania witaminy E i do wyrobu produktów przeciw parodentozie. Odtłuszczona mąka z kukurydzy, jako pożywna i łatwo strawna, zalecana jest rekonwalescentom i osobom nie tolerującym glutenu pszenicy. Kukurydzę poraża często grzyb głowniowy Ustilago maydis, który przekształca kolby w guzy wypełnione czarnymi zarodnikami. Zarodniki te zawierają alkaloidy działające tak samo jak alkaloidy sporyszu.

Okres kwitnienia:
VII-VIII
Zbiór znamion:
VII-VIII

z chomika METEOR12

52 KB
7 sie 20 20:03

lecz-141.jpg

Roślina jednoroczna o łodydze wzniesionej i rozgałęzionej, liściach siedzących, naprzemianległych, potrójnie 3-siecznych. Kwiaty niebieskie, osadzone na szczycie łodygi, mają ostrogę, w której znajduje się nektar. Owocem jest torebka. Gatunek ten, pochodzący z rejonu Morza Śródziemnego, rozprzestrzenił się na całym świecie jednocześnie z uprawą zbóż, których jest chwastem. Świeża łodyga i części suszone stosowane są od dawna do leczenia ran; stąd pochodzi nazwa łacińska gatunku: consolidare = goić.
Zbiera się kwiaty (Flos Calcatrippae) lub ziele (Herba Calcatrippae). Kwiaty zrywa się ręcznie, ziele ścina w okresie pełnego kwitnienia. Zebranych części nie wolno gnieść. Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu cienistym lub w suszarni w temperaturze maksimum 35°C. Mają zapach miodu i powinny być przechowywane w ciemności w zamkniętych pojemnikach. Cała roślina z wyjątkiem kwiatów jest trująca. Zawiera alkaloidy, glikozyd delfininę i kwas akonitowy w łodydze. Substancje te działają moczopędnie, przeciwrobaczycowo i przeczyszczająco. Tylko lekarz może zapisywać odwary i wyciągi alkoholowe zawierające ostróżeczkę. W Polsce ostróżeczka używana jest tylko do produkcji preparatu przeciw wszawicy.
Roślina ta jest używana także w medycynie weterynaryjnej. Odmiany o dużych kwiatach są uprawiane jako rośliny ozdobne, ale nie mogą być użyte do celów leczniczych.

Okres kwitnienia:

VI-VIII
Zbiór kwiatów:

VI-VIII
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12

76 KB
7 sie 20 20:03

lecz-139.jpg

Bieluń dziędzierzawa

Roślina jednoroczna, duża, o łodydze rozgałęzionej, liściach naprzemianległych, jajowatych, zatokowoząbkowanych, nieprzyjemnie pachnących. W rozwidleniach pędów lub na ich szczycie pojawiają się duże, lejkowate kwiaty białe lub bladolila. Owocem jest torebka zawierająca czarne nasiona. Cała roślina jest bardzo trująca. Pochodzi prawdopodobnie z Ameryki Północnej. Uprawia się ją na dużą skalę dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego.
Zbiera się liście (Folium Stramonii) i nasiona (Semen Stramonii). Liście trzeba śinać wczesnym rankiem, na początku kwitnienia. Najpierw suszy się je rozpostarte pojedynczą warstwą, później w kilku warstwach. W suszarni temperatura nie powinna przekroczyć 40°C. Nasiona wydobywa się po wyschnięciu torebek. Oba produkty zawierają alkaloidy pochodne tropanu (ok. 0,4% ), a mianowicie hioscyjaminę, atropinę i skopolaminę. Substancje te działają rozkurczająco, osłabiają czynność wydzielniczą gruczołów i rozszerzają oskszela. Używa się ich do leczenia astmy (papierosy i tabletki) oraz ostrych nieżytów oskrzeli. Producentem leków zawierających wymienione substancje jest wyłącznie przemysł farmaceutyczny, a leki może przepisać tylko lekarz. Zatrucia dzieci nasionami bieluniu są dość częste; dawka śmiertelna wynosi około 20 nasion.
Uprawia się również inne gatunki bieluniu: D.metel, pochodzący z Ameryki Południowej, i D.inermis, pochodzący z Etiopii, oba jeszcze bogatsze w alkaloidy. W Polsce uprawia się także gatunek D.inoxia.

Okres kwitnienia:

VI-X
Zbiór liści:

VI-IX
Zbiór nasion:

IX-X

z chomika METEOR12

65 KB
7 sie 20 20:03

lecz-138.jpg

Krzew o gałązkach brunatnawych, rosnący w widnych lasach od nizin po góry. Wczesną wiosną pojawiają się białe lub różowe, pachnące kwiaty zebrane w grona; klinowatolancetowate liście rozwijają się dopiero po kwitnieniu. Owocem jest czerwony pestkowiec. Gatunek ten rośnie dziko w dużej części Europy i Azji; w wielu krajach, m.in. w Polsce, znajduje się pod ochroną. Cała roślina jest bardzo trująca. Jej gatunkowa nazwa łacińska pochodzi od słowa mazeriyn = zabijać.W lecznictwie ludowym wawrzynek jest używany do uśmierzania bóli głowy i zębów.
Zbiera się korę (Cortex Mezerei), którą należy zdejmować z nieco grubszych gałązek na początku wiosny. Korę wiąże się w pęczki i zawiesza, aby wyschła. Zbiór przeprowadza się w miejscach wyznaczonych, bardzo ostrożnie, aby nie zniszczyć krzewów. Kora zawiera trujące alkaloidy - dafninę i mezereinę. Substancje te działają drażniąco i powodują zaczerwienienie skóry, a stosowane długo - wywołują na niej pęcherze. Dafnina jest również halucynogenna. Roślina ta jest rzadko stosowana jako słaby środek drażniący w leczeniu gośćca. Mazidła i maści wolno stosować tylko pod kontrolą lekarza.
Zatrucie czerwonymi owocami zdarza się często; zwłaszcza ulegają mu dzieci. Jego objawem jest palenie w gardle, wymioty i krwotoki. Trzeba natychmiast wezwać lekarza!

Okres kwitnienia:

III-IV
Zbiór kory:

II-III

z chomika METEOR12

70 KB
7 sie 20 20:03

lecz-135.jpg

Drzewo lub krzew o gałęziach kutnerowatych, liściach naprzemianległych, jajowatych, filcowatych na dolnej stronie. Duże, różowe kwiaty osadzone są pojedynczo na krótkich szypułkach. Mają przyjemny zapach. Owoc jest jabłkowaty, barwy żółtej, pachnący, omszony. Gatunek ten, pochodzący z Kaukazu, rozprzestrzenił się stopniowo przez kraje śródziemnomorskie sięgając do Europy Środkowej. W starożytności pigwa symbolizowała szczęście, płodność oraz miłość i należała do najbardziej cenionych roślin leczniczych.
Surowcem zielarskim są owoce (Fructus Cydoniae) i nasiona (Semen Cydoniae). Zrywa się owoce dojrzałe i dopiero po pewnym czasie kraje i suszy w temperaturze nie przekraczającej 50°C. Ich miąższ zawiera cukry, pektynę, witaminę C, olejek eteryczny, garbniki i kwasy organiczne. Jest używany w odwarze przeciw zaburzeniom żołądkowym, bólom gardła, biegunkom i krwotokom. Suche nasiona zawierają do 22% śluzów, olej, glikozyd amygdalinę i garbniki. Używa się je całe w odwarze, w ilości 1-3 g na szklankę wody, przeciw kaszlowi i nieżytowi żolądka lub jelit. Zmiażdżone nasiona służą do sporządzenia odświeżających opatrunków śluzowych na zranienia, zapalenie stawów, spękania sutek lub rąk.
Świeże pigwy służą do produkcji konfitur, kompotów, galaretek i syropów.

Okres kwitnienia:

V-VI
Zbiór owoców:

X
Zbiór nasion:

X

z chomika METEOR12

36 KB
7 sie 20 20:03

lecz-133.jpg

Bylina z bulwą podziemną okrytą łuskami, o liściach równowąskich, z białym, podłużnym paskiem. Krótka łodyga kończy się jasnofioletowym, lejkowatym kwiatem o 6-iu działkach. Zółta szyjka słupka podzielona jest na 3 części, każda zakończona pomarańczowym znamieniem. Znamiona te wystają ponad okwiatem. Szafran rozmnaża się za pomocą bulw potomnych wyrastających u podstawy bulwy matecznej. W odległych czasach był uprawiany na Bliskim Wschodzie jako roślina przyprawowa, barwierska i lecznicza. W Polsce jest pod ochroną.
Zbiera się znamiona (Stigma Croci), które ścina się ręcznie z kawałkiem szyjki po zebraniu całych kwiatów. Znamiona suszy się tego samego dnia w suszarni lub na rozgrzanych kamieniach. Powinny one wyschnąć po upływie pół godziny i nabrać szczególnego aromatu, zachowując pomarańczową barwę. Zawierają krocynę - barwnik z grupy karotenoidów zbliżony do glikozydów, związek goryczowy - też zbliżony do glikozydów, pikrokrocynę i inne substancje. W farmacji szafran używaay jest do produkcji nalewek, wyciągów, wód do oczu i leków do przemywania oczu (Collyrium adstringens luteum).
Szafran jest również doskonałą rośliną przyprawową (do sosów, zup, sałatek). Ze względu na wysoką cenę jest często fałszowany.

Okres kwitnienia:

IX-XI
Zbiór kwiatów:

IX-XI

z chomika METEOR12

77 KB
7 sie 20 20:03

lecz-132.jpg

Drzewo lub krzew o gałęziach najpierw omszonych, później nagich. Liście ciemnozielone, o wierzchołku klinowatym, mają klapy głęboko wcięte i białe włoski na dolnej stronie w kątach nerwów. Owoc jest jabłkowaty, jajowaty, czerwony, z resztkami kielicha i jedną sczerniałą szyjką słupka. Jest to gatunek rozpowszechniony w całej Europie, rosnący zwłaszcza na słonecznych wzgónach.
Zbiera się kwiaty, liście i owoce (Flos, Folium, Fructus Crataegi), które mają takie same właściwości jak u innych gatunków głogu, a zwłaszcza u głogu dwuszyjkowego (C.laevigata). Owoce zbiera się ręcznie, bez szypułek, po całkowitym dojrzeniu. Suszy się je najpierw na siatkach w suchym miejscu, potem umieszcza w suszarni w temperaturze nie przekraczającej 50°C. Owoce należy przechowywać w zamkniętym opakowaniu w miejscu suchym, ponieważ łatwo pleśnieją. Zawierają kwasy organiczne, garbniki, olejek eteryczny, witaminę C, kompleks witamin B i pektyny. Stosuje się je same lub w mieszance w postaci odwaru albo do sporządzania preparatów wzmacniających mięsień sercowy, regulujących ciśnienie, leczących arteriosklerozę oraz zaburzenia sercowe na tle nerwowym, migreny, zaburzenia podczas przekwitania i bezsenność. Preparaty te mogą być używane wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Głóg jest często sadzony jako krzew ozdobny, ale te jego odmiany - o kwiatach różowych lub pełnych - są bez wartości leczniczej.

Okres kwitnienia:

V-VI
Zbiór kwiatów:

V-VI
Zbiór liści:

V-VI
Zbiór ziela:

V-VI
Zbiór owoców:

IX-XI

z chomika METEOR12

84 KB
7 sie 20 20:03

lecz-131.jpg

Głóg dwuszyjkowy

Krzew o gałęziach szarych, ciernistych, liściach naprzemianległych, skórzastych, 3-klapowycb. Kwiaty białe lub różowe, są zebrane w baldachogrona. Owoc jest jabłkowaty, jajowaty, czerwony, z resztkami kielicha i 2-3 zaschniętymi szyjkami słupków. Głóg występuje powszechnie w dużej częśi Europy, na skraju lasów, na słonecznych wzgónach. Nazwa łacińska głogu pochodzi od słowa greckiego kratagos = mocny; istotnie, odporne drewno głogu było używane do produkcji broni. Największe właściwości lecznicze mają kwiaty (Flos Crataegi), ale jedynie białe i ne początku kwitnienia. Zrywa się je ręcznie z kawałkiem szypułki, bez innych części. Można również zbierać kwiaty z liśćmi (Folium Crataegi cum flore) lub same liście (Folium Crataegi). Wszystkie te częśa trzeba suszyć w cieniu, bez przewracania, lub w suszarni w temperaturze do 35°C. Kwiaty zawierają glikozyd kwercytrynę, połączoną ze składnikiem cukrowym, kwercetynę i inne flawonoidy, ślady olejku eterycznego i inne substancje. Liście zawierają glikozyd - pochodną 4-ramnozydu witeksyny, sterole i katechiny. Głóg jest używany do obniżania ciśnienia tętniczego krwi i przeciw arteriosklerozie. Działa także uspokajająco na układ nerwowy, ale należy go używać pod kontrolą lekarza. Zbiera się również owoce, które działają tak samo jak owoce C.monogyna.

z chomika METEOR12

70 KB
7 sie 20 20:03

lecz-130.jpg

Leszczyna

Wysoki krzew o brunatnych, giętkich gałęziach, liściach naprzemianległych, szorstkich, jajowatych. Jest to roślina jednopienna. Kwiaty pręcikowe są zebrane w kotki, kwiaty żeńskie po dwa w okrywie, z której wystają czerwone znamiona. Leszczyna kwitnie na początku wiosny, przed rozwojem liści. Owocem jest orzech. Leszczyna rośnie na skraju zagajników i lasów w strefie umiarkowanej; wiele jej odmian uprawianych jest w ogrodach.
Zbiera się liście, korę i orzechy (Folium, Cortex, Nux Coryli avellanae). Liście zrywa się ręcznie podczas suchej pogody, korę zdejmuje się z młodych gałęzi wiosną. Wszystkie te części suszy się na siatkach w miejscu przewiewnym, w suszarni zaś w temperaturze maksimum 40°C. Liście i kora zawierają olejek eteryczny, glikozydy i cukier, kora - również garbaiki i kwasy organiczne. Sporządza się z nich ziółka moczopędne, używane też do leczenia żylaków i zaburzeń w krążeniu, zewnętrznie - do kąpieli przeciw żylakom odbytu i do obmywania ropiejących ran. Jądra orzechów zawierają do 60% oleju tłustego, białka, cukry i witaminy. Są bardzo pożywne i wpływają dodatnio na układ nerwowy.
Orzechy wchodzą w skład wielu wyrobów cukierniczych i piekarniczych. Olej służy do produkcji mydeł i preparatów perfumeryjnych. Leszczyna jest doskonałą wczesnowiosenną rośliną pyłkodajną.

z chomika METEOR12

63 KB
7 sie 20 20:03

lecz-126.jpg

PRZYMIOTNO KANADYJSKIE
(Conyza canadensis L.)

Przymiotno kanadyjskie

Roślina jednoroczna lub dwuletnia o łodydze wzniesionej, owłosionej, gęsto pokrytej lancetowatymi liśćmi. W górnej części łodyga jest rozgałęziona wachlarzowato, a rozgałęzienia kończą się wieloma koszyczkami kwiatowymi barwy jasnożółtej. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej. Sprowadzony do Europy w XVII wieku stał się uciążliwym chwastem ogrodów i pól. Dopiero w ostatnim wieku wykryto jego właściwości lecznicze.
Zbiera się kwitnące ziele (Herba Erigeronis), ścinając ręcznie wierzchołki kwitnących pędów. Suszy się je szybko na siatkach w cieniu. W suszarni temperatura nie powinna przekroczyć 40°C. Surowiec zawiera olejek eteryczny, w którego skład wchodzą głównie limonen i dwuterpen - terpineol, a ponadto garbniki i cholinę. Działa głównie ściągająco. Używa się go przede wszystkim jako leku przeciwkrwotocznego, a także przeciw uporczywym biegunkom. Lecznictwo ludowe zaleca napar lub odwar w proporcji 5 łyżeczek do herbaty ziela na ¼ dm3 wody, po 3 filiżanki dziennie. Słabo drażniąc nabłonek nerek, ziółka działają moczopędnie, wskutek czego wpływają dodatnio na przemianę materii. Olejek otrzymany w drodze destylacji ze świeżych roślin jest skutecznym środkiem przeciw pasożytom jelitowym.

Okres kwitnienia:

VI-X
Zbiór ziela:

VI-IX

z chomika METEOR12

51 KB
7 sie 20 20:03

lecz-125.jpg

Konwalia majowa

Bylina o sieci kłączy czołgających się, z których wiosną wyrastają liście ogonkowe, a następnie łodyga kwiatostanowa z gronem białych, dzwonkowatych kwiatów. Owocem jest czerwona jagoda. Cała roślina jest trująca. Gatunek ten rośnie w Europie, Azji i Ameryce, zawsze w runie lasów lub cienistych zagajników.
Zbiera się ziele, a najczęściej liście (Herba, Folium Convallariae). Suszy się je rozpostarte cienką warstwą w miejscu suchym i przewiewnym lub w suszarni w temperaturze do 40°C. Suchy surowiec jest bezwonny, ma barwę jasnozieloną i gorzki smak. Zawiera trujące glikozydy, jak konwalozyd i konwalatoksynę, saponiny, m.in. konwalarynę, i in. Glikozydy zawarte w konwalii wpływają tonizująco na mięsień sercowy (cardiotonicum). Niektóre składniki działają również przeczyszczająco i wymiotnie.
Pachnące wyciągi z kwiatów konwalii są szeroko stosowane przez przemysł perfumeryjny i kosmetyczny.
Czerwone jagody są czasem przyczyną zatruć dzieci. Trucizna powoduje paraliż ośrodka oddechowego, toteż konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarza.

z chomika METEOR12

92 KB
7 sie 20 20:03

lecz-124.jpg

SZCZWÓŁ PLAMISTY
(Conium maculatum L.)

Szczwół plamisty

Roślina dwuletnia o łodydze wzniesionej, bruzdowanej, rozgałęzionej, z fioletowymi plamami u nasady, z liśćmi naprzemianległymi, 2-3-krotnie pierzastymi. Ogonki liściowe tworzą błoniastą pochwę. Rozgałęzienia kończą się baldachami złożonymi, utworzonymi z drobnych, białych kwiatów. Owocem jest podwójna rozłupnia. Cała roślina jest silnie trująca. Gdy pociera się liście lub gdy roślina więdnie, wydziela się zapach mysi. Szczwół rośnie w zaroślach, ogrodach i na rumowiskach. Jego działanie znane było już w starożytności, a w Grecji antycznej wykorzystywany był do wykonywania wyroków śmierci (np. Sokrates, 399 r. p.n.e.).
Zbiera się owoce (Fructus Conii). Po długim suszeniu przechowuje się je w szczelnym opakowaniu. Zbiór i późniejsze manipulacje trzeba przeprowadzać z największą ostrożnością, z daleka od innych roślin leczniczych. Szczwół zawiera głównie trujące alkaloidy (np. koniinę), olejek eteryczny i kwasy organiczne. Należy jednak podkreślić, że alkaloidy są substancjami lotnymi, toteż skutecmość surowca zmniejsza się z upływem czasu. Dawkowany przez lekarza szczwół znieczula nerwy czuciowe (jak nikotyna lub kurara) i łagodzi bóle mięśni wszystkich narządów. Jest również skuteczny w przypadku astmy. Natomiast w większej dawce powoduje bóle głowy, później - śmiertelne zatrucia. Służy do sporządzania maści lub czopków znieczulających bóle prostaty, działa skutecznie przeciw guzom i chorobom nerwowym. W Polsce nie jest stosowany.

Okres kwitnienia:

VI-IX
Zbiór owoców:

VIII-IX

z chomika METEOR12

67 KB
7 sie 20 20:03

lecz-123.jpg

Zimowit jesienny

Bylina o podziemnej bulwie pokrytej łuskami, z której na jesieni wyrastają kwiaty złożone z długiej rurki i rozchylonych lejkowato działek barwy różowolila. Po zapłodnieniu w podziemnej zalążni zawiązują się nasiona. Wiosną z bulwy wyrasta różyczka lancetowatych liści. W ich kącie znajduje się owoc - torebka. Cała roślina jest silnie trująca. Rośnie w całej Europie.
Dla celów leczniczych zbiera się bulwy (Tuber Colchici) i nasiona (Semen Colchici). Bulwy po dokładnym oczyszczeniu kraje się na plasterki, a następnie szybko suszy (nawet na pełnym słońcu). Nasiona dojrzewają w lecie. Wówczas zbiera się całe torebki, które po wyschnięciu uwalniają nasiona. Cała roślina jest zasobna w kolchicynę, która jest trującym alkaloidem; nasiona zawierają ponadto dużo lipidów, garbniki i cukier. Z surowca pozyskuje się kolchicynę, której używa się tylko wyjątkowo w ostrych atakach dny oraz w przypadku gośćca mięśniowego lub stawowego. W pewnym okresie stosowano pochodną kolchicyny - demekolcynę - do leczenia chronicznej białaczki.
Kolchicyna jest trucizną mitotyczną, która hamuje podział komórek. Jest używana w hodowli roślin dla otrzymania nowych odmian. Zatrucie po spożyciu nasion lub kwiatów jest często śmiertelne. Jego objawem jest silny ślinotok, wymioty, krwawa biegunka, skurcze i ogólny paraliż. Odtrutką jest tanina. Zimowit jest niebezpieczny także dla zwierząt

z chomika METEOR12

84 KB
7 sie 20 20:03

lecz-122.jpg

DRAPACZ LEKARSKI
(Cnicus benedictus L.)

Drapacz lekarski

Roślina roczna o łodydze owłosionej, rozgałęzionej, liściach podługowatolancetowatych, pierzastowrębnych, kolczastych, naprzemianległych. Rozgałęzienia łodygi kończą się koszyczkami złożonymi z żółtych kwiatów. Owocem jest niełupka z puchem. Gatunek ten, pochodzący ze wschodnich rejonów śródziemnomorskich i sąsiednich części Azji, był używany od XVI wieku do leczenia chorób płucnych i dżumy. Zapotrzebowanie na surowiec pokrywają plantacje tej rośliny.
Zbiera się ziele (Herba Cnici benedicti) tuż przed kwitnieniem, powtarzając zbiór do 5-ciu razy rocznie, w rękawiczkach. Można także zbierać liście (Folium Cnici benedicti), które dostarczają więcej substancji czynnych. Zebrany surowiec suszy się w cieniu lub w suszarni w temperaturze maksimum 40°C. Ma on smak gorzki. Należy go przechowywać w zamkniętych opakowaniach. Zawiera gorycz knicynę, ślady olejku eterycznego, garbniki, śluzy i dużo składników mineralnych. Drapacz przyjmowany sam w bardzo małych ilościach lub w mieszance służy do leczenia zaburzeń w trawieniu, zwiększa apetyt oraz pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Działa również wiatropędnie i ściągająco, pobudza czynności wątroby i ma właściwości antybiotyczne. Jednakże w dużej dawce podrażnia nerki, co może objawiać się wymiotami i uczuciem duszności. Kobiety w ciąży nie powinny go używać.
Drapacz znajduje również zastosowanie w przemyśle: służy do wyrobu gorzkich likierów; dawniej używany był przy produkcji piwa.

Okres kwitnienia:

VI-VII
Zbiór ziela:

VI-VIII

z chomika METEOR12

62 KB
7 sie 20 20:03

lecz-121.jpg

POWOJNIK PROSTY
(Clematis recta L.)

Powojnik prosty

Jest to bylina o łodydze wzniesionej, w górnej części owłosionej, liściach naprzeciwleglych, nieparzystopierzastych. Dolne liście są pojedyncze. W kątach liści osadzone są wierzchołki dwuramienne, złożone z białych kwiatów o żółtych pręcikach. Owocem jest niełupka z owłosioną ością. Ten europejski gatunek rośnie na brzegach lasów, w zaroślach i na skałach, głównie w rejonach o łagodnym klimacie. Dawniej był bardzo poszukiwany, gdyż służył do leczenia chorób wenerycznych, dny, gośćca i chorób kości.
Zbiera się ziele (Herba Clematitis) w okresie pełnego kwitnienia. Suszy się je w miejscu cienistym i przewiewnym, przewracając od czasu do czasu. Po wysuszeniu przechowuje się w zamkniętych opakowaniach. Ziele zawiera glikozydy, saponiny i inne mało zbadane substancje. Obecnie powojnik jest rzadko używany w lecznictwie. Sporządza się wyciągi i krople przeciw bólom gośćcowym, migrenie, uporczywym bólom głowy i do leczenia żylaków. Lecznictwo ludowe stosuje odwary do okładów na rany ropiejące i żylaki. Powojnik jest trujący, ale suszenie zmniejsza toksyczność. Świeże liście mogą spowodować trudno gojące się egzemy u osób o delikatnej skórze.

Okres kwitnienia:

VI-VII
Zbiór ziela:

VI-VII

z chomika METEOR12

45 KB
7 sie 20 20:03

lecz-120.jpg

BUŁAWINKA CZERWONA
(Claviceps purpurea)

Buławinka czerwona

Jest to grzyb workowiec porażający najczęściej kłosy żyta. W okresie kwitnienia żyta krótkie strzępki grzybni przerastają i wypełniają całkowicie zalążnie kwiatów tego zboża. Na zewnątrz strzępki produkują przez kolejne przewężenia zarodniki konidialne; jednocześnie na powierzchni pojawia się jasna, słodka wydzielina. Płyn ten wabi owady, które przenoszą zarodniki na zdrowe rośliny. Strzępki grzybni rosną i zbijają się, tworząc czatny, wystający z kłosa rożek - przetrwalnik zwany sporyszem. Podczas żniw przetrwalniki te wypadają z kłosów na ziemię, na wiosnę zaś wydają drobniutkie otocznie, które wyrzucają zarodniki workowe na młode źdźbła żyta.
Sporysz (Secale cornulum) jest niezastąpionym surowcem do produkcji wielu ważnych leków. Dawniej był zbierany z kłosów porażonych roślin, obecnie uzyskuje się go ze specjalnych poletek żyta sztucznie zakażanego oraz z kultur grzybni hodowanych w kadziach fermenatacyjnych. Sporysz zawiera pochodne indolowe, które można podzielić na rozpuszczalne w wodzie (ergometryna, ergobazyna i ergometrynina) i na nierozpuszczalne w wodzie (grupa ergotaminy i ergotoksyny); zawiera również barwniki, lipidy, aminy i antrachinony. Substancje czynne powodują skurcz mięśni gładkich macicy, zmniejszają pobudliwość nerwów współczulnych, powodują skurcz naczyń krwionośnych obwodowego układu żylnego i zwiększają ciśnienie tętnicze. Stosowane są w ginekologii, internie i neurologii.

Zbiór przetrwalników:

VI-VII

z chomika METEOR12

« poprzednia stronanastępna strona »