Nóż w wodzie [1961]

Polski czarno-biały film psychologiczny z 1961 roku w reżyserii Romana Polańskiego, zrealizowany na podstawie scenariusza autorstwa Polańskiego, Jerzego Skolimowskiego i Jakuba Goldberga. Pełnometrażowy debiut Polańskiego jest psychodramą rozgrywającą się pomiędzy trzema osobami – małżonkami Krystyną i Andrzejem oraz tajemniczym chłopakiem – w posezonowym pejzażu mazurskich jezior.

Zrealizowany na Mazurach film Polańskiego otrzymał nagrodę FIPRESCI na festiwalu w Wenecji i nominację do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, co zapoczątkowało międzynarodową karierę reżysera. Natomiast w Polsce obraz został odrzucony przez ówczesną krytykę filmową i oficjalnie potępiony przez władze, toteż Polański wyemigrował do Francji. Współcześnie Nóż w wodzie ma opinię jednego z najlepszych filmów polskich, o czym świadczy plebiscyt przeprowadzony wśród twórców i popularyzatorów kultury filmowej przez Muzeum Kinematografii w Łodzi, w którym film Polańskiego znalazł się na czwartym miejscu.

Opis fabuły:.........................................................................
Dziennikarz sportowy Andrzej wyjeżdża ze swoją znacznie młodszą żoną Krystyną na wypoczynek na Mazury. Prowadzony przez niego peugeot zostaje nagle zatrzymany przez przygodnego autostopowicza. Brawura chłopaka imponuje Andrzejowi, więc decyduje się zabrać go ze sobą. Na miejscu na całą trójkę czeka okazały jacht „Christine”, którym wybierają się w rejs po jeziorze. Światopoglądy dziennikarza i autostopowicza bardzo się różnią. Andrzej, który ma wysoką pozycję społeczną i jest ustawiony życiowo, podejmuje współzawodnictwo z młodzieńcem, który dysponuje jedynie odwagą oraz nożem sprężynowym.
Podczas burzy cała trójka chroni się pod podkład, a atmosfera gęstnieje. Poniżany przez Andrzeja chłopak wdaje się z nim w kłótnię, podczas której nóż ląduje w wodzie, a Andrzej spycha młodzieńca do wody. Zdenerwowany mężczyzna szuka ciała. Kiedy jednak go nie odnajduje, płynie do brzegu by szukać pomocy. W czasie jego nieobecności chłopak wraca na pokład jachtu, gdzie została Krystyna. Początkowo zaskoczona jego pojawieniem się, okazuje zdenerwowanie, ale później dochodzi między nimi do zbliżenia. O poranku Krystyna płynie do przystani, gdzie informuje Andrzeja, że go zdradziła. Ten nie chce, a przede wszystkim nie może, uwierzyć, że to zrobiła. Zakończenie filmu jest niejednoznaczne – małżonkowie wracają samochodem i zatrzymują się na skrzyżowaniu – Andrzej nie może zdecydować się, czy udać się do domu, czy na komisariat milicji.

Obsada:............................................
Leon Niemczyk – Andrzej
Jolanta Umecka – Krystyna
Anna Ciepielewska – Krystyna (głos)
Zygmunt Malanowicz – chłopak
Roman Polański – chłopak (głos)

Produkcja:..................................................................................................
Nóż w wodzie został wyprodukowany przez Zespół Realizatorów Filmowych „Kamera”, którym kierował Jerzy Bossak. Bossak miał być promotorem debiutanckiego dzieła obiecującego reżysera filmów krótkometrażowych takich jak Dwaj ludzie z szafą, czyli Romana Polańskiego. Pierwotny scenariusz autorstwa Polańskiego, napisany wespół z Jakubem Goldbergiem pod tytułem Agrafka, fajka i nóż, został jednak odrzucony. Dopiero trzeci scenarzysta filmu, Jerzy Skolimowski, którego Polański poznał dzięki kompozytorowi Krzysztofowi Komedzie, nadał przyszłemu projektowi impet. Jak twierdził Polański: „talentem i oryginalnością Skolimowski przerastał o głowę innych kandydatów”.

Komisja Ocen Scenariuszy, zebrawszy się 25 kwietnia 1961 roku, odrzuciła widniejący już pod tytułem Nóż w wodzie pierwszy projekt scenariusza, opracowany przez Skolimowskiego, była natomiast mniej niechętna wobec poprawionej drugiej wersji. Mimo to projekt wzbudził szereg wątpliwości. Aleksander Ścibor-Rylski twierdził, że autorzy „są w stanie napisać dobry scenariusz rozrywkowy”, jednak wyraził wątpliwość „czy powinni brać kurs na filozofię”. Krzysztof Teodor Toeplitz z kolei uznał scenariusz Noża w wodzie za „pretekst do pokazania widzowi uroków weekendów na jeziorach mazurskich”. 8 czerwca 1961 roku Nóż w wodzie został jednak ostatecznie zaaprobowany i skierowany do produkcji.

Przyjaciele reżysera, Jakub Goldberg oraz Andrzej Kostenko, otrzymali funkcje jego asystentów. Kostiumy dla trójki bohaterów zaprojektowała Barbara Ptak. Za zdjęcia do filmu odpowiadał Jerzy Lipman wraz z operatorem kamery Andrzejem Gronau, a bezpieczeństwa ekipy filmowej strzegł ratownik Wojciech Frykowski. Jedynym zawodowym aktorem na planie był Leon Niemczyk, wcielający się w rolę Andrzeja. Jolantę Umecką, która zagrała Krystynę, Polański zaprosił do udziału w filmie, spotkawszy ją na basenie. Natomiast Zygmunt Malanowicz, odtwarzający postać chłopaka, był młodym studentem aktorstwa. Polański zamierzał zagrać chłopaka samemu, toteż prosił usilnie Bossaka o pozwolenie na odtworzenie tej roli, jednak spotkał się z odmową. Nieusatysfakcjonowany rolą Malanowicza, reżyser podłożył pod jego kwestie dialogowe swój głos; także głos Umeckiej zastąpiono innym – głosem Anny Ciepielewskiej.
Polański, który w tamtym okresie chętnie żeglował, tak wspomina powstawanie filmu:
"Kiedy zacząłem myśleć o tym filmie, zdawałem sobie sprawę, że będę miał określony budżet i ograniczoną liczbę ludzi. Chciałem, żeby film był oryginalny, i chciałem zachować jedność czasu, miejsca i akcji. Przede wszystkim jednak chciałem wykorzystać krajobrazy, które tak bardzo kochałem."

Nie ma plików w tym folderze